Wykryto kolejne rosnące zagrożenie dla zdrowia publicznego.

Artykuł "Kartele nielegalnie produkują jeden z najbardziej toksycznych pierwiastków. WHO ostrzega od lat" narastający problem nielegalnej produkcji rtęci w Ameryce Łacińskiej, przede wszystkim w Meksyku, w związku z jej wykorzystywaniem do wydobycia złota. Mimo że oficjalne dane sugerują wygaszenie takiego procederu, raport Agencji ds. Badań Środowiskowych (EIA) obnaża prawdziwą skalę: między 2019 a połową 2025 roku z Meksyku wyeksportowano ok. 200 ton rtęci do krajów takich jak Kolumbia, Boliwia i Peru, gdzie wykorzystywano ją w nielegalnych kopalniach.

Metoda jest prosta, ale skrajnie niebezpieczna – rtęć łączy się ze złotem, tworząc amalgamat, który następnie podgrzewa się, by odparować rtęć i pozostawić czyste złoto. Choć skuteczna, procedura ta wiąże się z poważnym skażeniem środowiska atmosferycznego i wodnego, a także zagrożeniem zdrowia dla lokalnych społeczności, m.in. poprzez zatrucia, m.in. neurotoksyczne.

W artykule przypomniano również, że Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznaje rtęć za jeden z dziesięciu najbardziej niebezpiecznych dla zdrowia człowieka pierwiastków. Już w 2013 roku ponad sto krajów podpisało Konwencję z Minamaty, zobowiązując się do ograniczenia produkcji, eksportu i użycia rtęci. Jednak realia w regionie Ameryki Łacińskiej wciąż znacząco odbiegają od tych międzynarodowych zobowiązań.

Raport Environmental Investigation Agency (EIA)  "Traffickers Leave No Stone Unturned" ujawnia dotychczas największą udokumentowaną operację przemytu rtęci, która obejmuje co najmniej 200 ton przemytu między kwietniem 2019 a czerwcem 2025 roku z meksykańskich kopalń rtęci w stanie Querétaro do nielegalnych kopalni złota w Kolumbii, Peru i Boliwii. EIA oszacowała, że rynek nielegalnego złota uzyskanego za pomocą tej rtęci osiągnął wartość około 8 miliardów dolarów. W regionie Querétaro, w obszarze rezerwatu biosferycznego Sierra Gorda, działało już w 2020 roku około 19 kopalń, z roczną produkcją sięgającą około 100 ton rtęci, przy czym wiele z nich działało w warunkach chaosu prawnego i z naruszeniem środowiskowych przepisów.

Raport opisuje, że w sytuacji gwałtownego wzrostu cen złota i kosztów rtęci (sięgających nawet 330 USD za kilogram na początku 2025 roku) miny rtęci natychmiast zostały ponownie uruchomione – ze względu na możliwość szybkiego zysku, sektor ten okazał się niezwykle elastyczny i odporny na czasowe załamania popytu . Handel rtęcią stał się częścią tzw. „złoto‑rtęć‑narkotykowego trifecta” z udziałem zorganizowanych grup przestępczych takich jak Kartel Jalisco Nueva Generación, które kontrolują kluczowe kopalnie oraz infrastruktury zabezpieczające – bramy, wieże obserwacyjne, ogrodzenia – w celu ochrony wydajnych operacji wydobywczych.

W Meksyku liczba oficjalnie raportowanych ton rtęci spadła po wejściu w życie Konwencji z Minamaty (2017–2021), jednak EIA podkreśla, że dane oficjalne są zawyżająco optymistyczne lub niepełne – rzeczywista produkcja była znacznie wyższa niż deklarowano i stanowi główne źródło eksportu do krajów Ameryki Łacińskiej. W Amazońskich kopalniach ASGM (Artisanal and Small‑Scale Gold Mining), rtęć jest niezbędna – jak stwierdził jeden z górników: „Nie ma złota bez rtęci” — a spalanie amalgamatu uwalnia opary rtęci do atmosfery, wody i gleby, powodując poważne szkody dla zdrowia i ekosystemów, zwłaszcza wśród lokalnych społeczności i rdzennych mieszkańców.

Raport wskazuje również na wyraźne niedociągnięcia w implementacji Konwencji z Minamaty, w tym przedłużenie tzw. „grace period” do 2032 roku w Meksyku, co umożliwia dalsze wydobycie rtęci pomimo zakazów nowych kopalń od 2017 roku. Na zakończenie autorzy przedstawiają rekomendacje: aktywne działania władz meksykańskich w celu odzyskania kontroli nad kopalniami rtęci, przyspieszone zamknięcie kopalń do końca 2025 roku z zapewnieniem sprawiedliwej transformacji społeczno‑gospodarczej regionów, wzmocnienie współpracy między krajami latynoamerykańskimi poprzez inteligentny monitoring handlu oraz zmiany w zbiegającym się w 2025 roku Szczycie Konwencji Minamaty, by usunąć wykorzystanie rtęci w ASGM, zakazać międzynarodowego handlu rtęcią i skrócić okres przejściowy dla krajów jak Meksyk.

Raport wyraźnie pokazuje, że dopóki wydobycie rtęci nie zostanie zakończone u źródła, międzynarodowe wysiłki wymierzone w smuglerów i nielegalne kopalnie pozostaną niewystarczające.